Nasrettin Hoca’nın doğduğu köyü, Anadolu’nun ana tanrıçası Kibele’nin baş tapınma merkezi Pessinus ve Balıkdamı Kuş Cenneti’ni barındıran Sivrihisar ilçesi bir turizm merkezi olmaya aday.
İlk durağımız Nasrettin Hoca’nın doğduğu Sivrihisar’ın Hortu köyü. İki mahalleden (Hortu ve Yunus Emre) oluşan köy 1999 yılında belde yapılmış ve adı Nasrettin Hoca olarak değiştirilmiş. Nasreddin Hoca beldesi gerçekten çok farklı bir yer. Binalara Hoca’nın fıkralarını anlatan resimler ve sözler asılmış. Beldede birçok park, spor sahası, Nasrettin Hoca ve Atatürk heykeli var. Bilim adamları Hoca’nın doğduğu evin yerini bulmuş ve dönemin özelliklerine uygun bir Nasreddin Hoca evi de inşa edilmiş.
Nasrettin Hoca’nın (1208-1284) Hortu (Nasrettin Hoca Beldesi) köyünde doğduğu, babasının köyün imamı Abdullah Efendi, annesinin de Sıdıka Hatun olduğu kabul ediliyor. Sivrihisar’da medrese eğitimi gören Hoca babası ölünce Hortu’ya dönerek köyün imamı olmuş. 1237 yılında Akşehir’e yerleşen Hoca ölene dek orada yaşamış. Medreselerde ders okutan, kadılık yapan Nasrettin Hoca’nın yaşamıyla ilgili bilgiler, halkın kendisine olan aşın sevgisi yüzünden yer yer olağanüstü nitelikler kazanmış. Bu yüzden halk arasında üretilen birçok fıkra Nasrettin Hoca’ya atfedilmiş. Örneğin Timur’la aynı zaman diliminde yaşamadığı halde, halk Timur’a kafa tutanın olsa olsa Hoca olabileceğini kabul etmiş.
Sivrihisar ilçesi adını üç yanını kuşatan sarp kayalıklardan almış. İlçenin en yüksek noktasındaysa bir saat kulesi var. Beş günde bir kurulan saatin çanı her saat başı çalıp, Sivrihisarlılara zamanı bildiriyor. Kayalıkların dibinde İç Anadolu’nun belki de en büyük kilisesi olan Surp Yerortutyun Ermeni Kilisesi var. Restore edilen yapı şimdi kültür merkezi olarak kullanılıyor. Kilisenin altındaki mahalle de gezip görmeye değer. Bahçeli ahşap evlerle dolu sokaklar zaman tünelinde bir yolculuğa çıkarıyor ziyaretçilerini. Anadolu’nun en büyük ahşap direkli camilerinden biri olan Ulu Cami de Sivrihisar’da. 67 ağaç sütunlu Ulu Cami 1275 yılında inşa edilmiş, özellikle Selçuklu tarzı ahşap minberi ise benzersiz. Caminin çevresindeki çarşı da henüz karakterini kaybetmemiş. En azından yedi yüzyıllık geçmişe sahip Hoşkadem Camisi ve Kurşunlu Camisi de Sivrihisar’da gezilecek yerlerden.
Sivrihisar Gezilecek Yerler Sivrihisar’ın Ballıhisar köyünde de Pessinus antik kentinin kalıntıları bulunuyor. Kalıntılarla köy iç içe. Pessinus, Frigya’nın en önemli ticaret ve dini merkeziydi. Burada büyük saygı gören ve Agdistis olarak adlandırlan Ana Tanrıçaya ait bir tapınak vardı. Tapınakta bulunan ve Kibele’yi simgeleyen bir göktaşı Ana Tanrıça kültüne dönüşmüştü. Neolitik dönemden başlayarak Anadolu’nun en kutsal varlığı olarak kabul edilen Ana Tanrıça’yı Hattiler Vurusemu, Hurriler Hepat, Hititler Kubaba olarak adlandırmıştı. Bin tanrılı Hititler’in en güçlü dönemlerinde bile Anadolu yarımadasında Ana Tanrıça kültü egemenliğini sürdürmüştü. Kubaba, Yunanca’ya Kibele olarak uyarlanmış. Frig yazıtlarında Matar olarak adlandırlan Ana Tanrıça Kibele (Frigçe Kubileya), batı dillerine de Mather ya da Mother olarak girmişti. Friglerin yıkılmasından sonra Orta Anadolu’nun birçok kenti yakılıp yıkıldığı halde Pessinus’a dini bir merkez olduğu için dokunulmamış. Pessinus, kendini ana tanrıçaya adayarak hadım edilmiş rahiplerin de (Galluslar) merkeziydi. Rahiplerin Kibele’nin çıldırtarak hadım ettirdiği Attis gibi erkeklik organları kesilirmiş. Kenti beş Frigyalı ve beş Galat rahiple birlikte bir başrahip yönetiyordu.
MÖ 204 yılında Romalılar, Anibal’ı yenebilmek için göktaşından bir parçayı (Kibele’nin kült heykelini) alıp, Roma’da inşa edilen Magna Mater adlı tanrıçanın tapınağına koymuşlar. MÖ 25 yılında Augustus, Galatia eyaletini kurunca, Roma yönetimine giren Pessinus bu dönemde çok gelişmiş ve birçok anıtsal yapı inşa edilmiş. Kentin içinden geçen yıllar önce kurumuş Gallos Nehrinin yatağı mermerle döşenerek iki yakası heykellerle süslenmiş.
Ballıhisar’dan güneye doğru devam edildiğinde Ertuğrul köyüne ulaşılıyor. Bu köyün yakınlarında Türkiye’nin en büyük sulak alanlarından biri olan Balıkdamı Kuş Cenneti yer alıyor. Balıkdamı, Sakarya nehrinin oluşturduğu taşkın alanlarının günümüze kurutulmadan ulaşmış en önemli örneği. Sulak alan büyük oranda sazlık, mevsimsel gölcükler, sulak çayırlar ve su basar söğüt topluluklarından oluşuyor. Bahar aylarında binlerce göçmen kuşun da konakladığı bölgenin ekosistemi kuşların üremesi için çok uygun, sazlıkta on binden fazla su kuşunun yaşadığı saptanmış.
NASIL GİDİLİR?
Sivrihisar, Ankara İzmir Eskişehir yollarının birleştiği noktada, ilçe merkezi Eskişehir'e 95, Ankara'ya 133 kilometre uzaklıkta. Ankara ve Eskişehir'den kalkan otobüslerle Sivrihisar'a ulaşmak olanaklı. Ankara yönünden gelenler önce Sivrihisar'a 26 kilometre uzaklıktaki Nasrettin Hoca Beldesi'ni gezebilir. Belde anayoldan 4 km içeride. Daha sonra Sivrihisar'ı dolaşıp 10 km güneyindeki Pessinus gezilebilir. Ballıhisar'dan Ahiler yönüne doğru devam edince önce Ertuğrul köyüne, sonra da Sakarya Nehri kıyısındaki Balıkdamı Kuş Cenneti'ne ulaşılıyor.
YAPMADAN DÖNME!
Sivrihisar Ulu Camisi’ni görmeden,
Nasrettin Hoca’nın köyünü dolaşmadan,
Pessinus’u gezmeden
Balıkdamını görmeden, DÖNME!
NE YENİR?
Sivrihisar'a özgü lezzetlerin başında arap aşı, bamya çorbası ve kelem dolması geliyor.
